LWB 24.07

Podsumowanie szóstego spotkania Letnich Warsztatów Biblijnych „Jak czytać Pismo Święte?”

24.07.2019

temat: Prolog Listu do Hebrajczyków

1. Streszczenie podstawowych założeń, zasad dzielenia, propozycji treści spotkań

Punkty te opisane zostały w sprawozdaniu z pierwszego warsztatowego spotkania (19.06.2019).

2. Prolog Listu do Hebrajczyków – przypomnienie wstępnych podstawowych wiadomości

Streszczenie w podsumowaniu poprzednich zajęć.

3. Dzielenie i odpowiedzi na pytania do tekstu:

a) Jakie słowa nawiązują tutaj do treści prologów Janowych?

- Bóg przemawia w Jezusie, którego św. Jan nazywa słowem czyli Logosem.

- Przemawianie w Hbr jest wyrażone nie greckim czasownikiem lego, pokrewnym rdzeniem lg Samemu Logosowi, lecz dźwiękonaśladowczym laleo (por. polskie „la-la-la”), który znaczy dosłownie „wypowiadać”, „artykułować dźwięki”. Można to odczytać jako konkretne, dźwiękowo-słuchowe odniesienie do Wcielenia. W tradycji synoptycznej odpowiednikiem tego wątku jest opowiadanie o Janie Chrzcicielu (ostatnim proroku ST i pierwszym NT), określonym tam jako „głos wołającego na pustyni” (Mt 3,2; Mk 1,3; Łk 3,4 por. LXX Iz 40,3).

- Obydwa teksty (J 1,3; Hbr 1,3) mówią o stworzeniu „wszystkiego” (gr. panta) w Jezusie, z tym że prolog Hbr podkreśla, że stworzenie jest ściśle połączone z podtrzymywaniem istnienia świata, podległego słabości czasu – nie było więc tylko aktem jednorazowego, wąsko rozumianego „początku”.

- Jest tutaj wiele wspólnych treści, ale niewiele identycznych słów, które jednak również występują (na przykład „chwała” - gr. doksa lub też „wszystko”, „wszystkie [rzeczy]” – gr. panta)

b) Jaka jest w tym liście relacja Starego i Nowego Przymierza?

- Nowe Przymierze jest kontynuacją Starego. Trudno odpowiedzieć, czy ważniejsza jest tutaj ciągłość, czy też zasadnicza zmiana – obydwa są istotowo powiązane przez osobę Syna Bożego, uzupełniają się i wyjaśniają.

c) Czy w Prologu Hbr można doszukać się cech listowego preskryptu: czy jest tutaj jakiś autor, adresaci lub ich pozdrowienie?

- Nie ma tutaj zwykłego preskryptu, wprost określającego imiona nadawcy oraz adresata listu, brak też pozdrowienia. Stoi to jednak w kolizji z zakończeniem Hbr, który zawiera typowe dla listów pozdrowienia końcowe.

- Prolog Hbr ma raczej konstrukcję tzw. exordium czyli wprowadzenia do starożytnej mowy retorycznej.

- W związku z powyższym, ponieważ Bóg „przemówił” (elalesen) w Synu, można jako autora listu potraktować Samego Boga, który „przemówił nam” (adresatem jest więc Kościół lub nawet całe stworzenie). W takiej konstrukcji pozdrowienia listowe pojawiają się tylko na końcu, chyba że uznamy ewentualnie, że „pozdrowienia” są przesyłane ludziom również w Osobie Najwyższego Posłańca – Syna Bożego.

- Sytuacja ta przypominałaby omówiony w zeszłym tygodniu preskrypt Pierwszego Listu św. Jana, który również byłby wynikiem świadomej gry literackiej: nietypowego ujęcia starożytnej konwencji epistolarnej, które służyłoby w ten sposób podkreśleniu Boskiego autorstwa całego listu, a w konsekwencji - również natchnienia Pisma Świętego.

4. Można przygotować na następne spotkanie:

Dalej będziemy czytać Prolog Listu do Hebrajczyków, oto dodatkowe pytania:

a) Jakie jest znaczenie dziedziczonego przez Jezusa imienia w wersecie Hbr 1,4? Czy jest to jakieś konkretne, w ludzkim języku wypowiedziane lub wypowiadalne imię?

b) Czy w relacji Starego i Nowego Przymierza bardziej podkreślona jest ich ciągłość, czy też zmiana?

c) W związku z pytaniem poprzednim: Jakie jest dokładne znaczenie wyrażenia „na końcu tychże to dni” (Hbr 1,2) – czy chodzi raczej o zwieńczenie czasu objawienia Starego Przymierza, czy też o „ostateczne dni” (tak tłumaczy BT), przeciwstawione dniom je poprzedzającym?

d) Również w związku z pytaniem o relację ST wobec NT: Czy dwa przysłówki otwierające prolog Hbr, polymeros kai polytropos („wielostronnie” i „wielosposobnie”) odnoszą się tylko do czasów Starego Testamentu (werset Hbr 1,1), czy również do Jezusowej mowy Boga w Synu (werset Hbr 1,2)? Do odpowiedzi na to pytanie podstawą powinien być raczej przekład dosłowny, oddający dokładnie składnię oryginału, a więc odwzorowujący budowę całości stanowiącego prolog Hbr jednego greckiego zdania oraz różnicę jego form czasownikowych („przemówiwszy…- przemówił”). Zdanie to BT dzieli na dwa osobne zdania współrzędnie złożone, połączone przeciwstawnym spójnikiem „a”, którego nie ma w greckim tekście.

Materiały:

tekst:

- oryginał grecki Prologu Listu do Hebrajczyków

- przekład Biblii Tysiąclecia

- możliwie dosłowny przekład roboczy

komentarz:

- wykład ks. prof. Waldemara Chrostowskiego, wprowadzający do Listu do Hebrajczyków

kontekst literatury i filozofii greckiej:

- artykuł o politropii Odyseusza, do której odsyła grecki przysłówek polytropos („wielosposobnie”; BT: „na różne sposoby”), otwierający Prolog Listu do Hebrajczyków

5. Bardzo proszę, w miarę możliwości, o przynoszenie ze sobą Pisma Świętego i rozdawanych wcześniej materiałów oraz notatek