LWB 28.08

Podsumowanie jedenastego spotkania Letnich Warsztatów Biblijnych „Jak czytać Pismo Święte?”

data: 28.08.2019

temat: Epilogi Ewangelii Janowej

1. Streszczenie podstawowych założeń, zasad dzielenia, propozycji treści spotkań

Punkty te opisane zostały w sprawozdaniu z pierwszego warsztatowego spotkania (19.06.2019).

2. Wprowadzenie

Ewangelia Janowa zawiera dwa krótkie epilogi. Pierwszy z nich (J 20,30-31) określa cel Ewangelii, natomiast celem drugiego (J 21,24-25) jest podkreślenie wiarygodności świadectwa jej autora. Można też za epilog uznać całość rozdziału 21 – w takim ujęciu pierwszy krótki epilog, wieńczący rozdział 20, stanowiłby podsumowanie wprowadzające do zakończenia całości Ewangelii i ostatecznego podsumowania w rozdziale 21. Duży epilog rozpoczynałby się więc oraz kończył krótkimi podsumowaniami całości.

Rozdział 21 (wielki połów oraz rozmowa Jezusa z Piotrem) stanowi zarazem podsumowanie Janowej teologii miłości jak i powrót do codzienności galilejskiego życia apostołów, przemienionej jednak przez Ewangelię. Podsumowuje on również, przewijający się przez całą Janową Ewangelię, charakterystyczny obraz wzajemnych relacji apostołów Piotra i Jana.

3. Odpowiedzi na pytania do tekstu J 21,20-25:

a) Dlaczego św. Piotr zadaje Jezusowi tak dziwne pytanie: „Panie, a ten co?” (kyrie, houtos de ti; J 21,21)?

Pytanie to nawiązuje do Jezusowej zapowiedzi krzyżowej śmierci Piotra (J 21,18-19), która to zapowiedź odwołuje się do Piotrowej obietnicy oddania życia za Jezusa (J 13,37), na którą z kolei Jezus odpowiedział zapowiedzią trzykrotnego zaparcia się Go przez Piotra (J 13,38). Wobec tego, że zdrada Piotra została jednak właśnie przed chwilą „odmówiona” trzykrotnym Piotrowym wyznaniem miłości (J 21,15-17), Piotr pyta o umiłowanego ucznia (J 21,21) w momencie, w którym, wzorem Janowej wierności, nauczył się kochać. Pytanie to wyraża zarazem różnorodność oraz komplementarność powołania tych dwóch apostołów.

b) Dlaczego Jezus udziela Piotrowi tak dziwnej odpowiedzi: „Jeżeli chcę, aby on trwał, aż przychodzę, co z tobą?” (ean auton thelo menein heos erchomai, ti pros se; J 21,22)?

Czasownik „trwać” (gr. meno) w Ewangelii Janowej jest bardzo wieloznaczny i określa m.in. trwanie Jezusa w Ojcu (J 14,10), Ducha Świętego w uczniach (J 14,17), trwanie uczniów w Jezusie (J 15,4-10), trwanie Judejczyków, którzy uwierzyli, w Jezusowym Logosie (J 8,31). Mówi on więc tutaj o bliskiej relacji Jana wobec Jezusa.

Czasownik „przychodzić” (gr. erchomai) nawiązuje do Imienia Bożego, pojawiającego się w Apokalipsie (Ap 1,4.8), a także do innych miejsc pism Janowych, gdzie „przychodzenie” odnosi się do Jezusa (na przykład w Prologu Ewangelii św. Jana – J 1,15).

c) Jakie jest znaczenie słowa logos w wersecie J 21,23? Jaki związek ma ten wyraz z czasownikami „trwać” (menein) oraz „przychodzić” (erchomai), występującymi w dziwnej odpowiedzi Jezusa (J 21,22)?

„Logos” (czyli „rozumną wypowiedź”) o tym, że Jan nie umiera, można rozumieć w ten sposób, że Jan trwa razem z Jezusem – przychodzącym w objawionej Janowi Apokalipsie, a także w innych pismach Janowych. Jezus temu logosowi („wieści”) nie zaprzecza, chociaż sam jej tutaj nie wypowiada. Takie rozumienie nie zaprzecza też odczytaniu tego wersetu jako dotyczącego pomyłki braci, którzy być może błędnie mniemali, że Jan nie umrze w sensie tego słowa doczesnym, sens dosłowny nie wyklucza jednak sensu anagogicznego.

Można też grecki wieloznaczny spójnik hoti interpretować nie jako polskie dopełnieniowe „że”, lecz jako przyczynowe „ponieważ”. Wówczas wyraz logos odnosiłby się do całości Janowej Ewangelii, a werset ten (J 21,23), w tłumaczeniu "Wyszedł więc ten [oto] logos na braci, ponieważ uczeń ów nie umiera", należałoby łączyć z następującym po nim, rozpoczynającym ostatni epilog Ewangelii Janowej wersetem J 21,24. Takie odczytanie łączyłoby się także z powszechnie uznawaną opinią, iż epilog Ewangelii Janowej służy legitymizacji (uwiarygodnieniu) jej autora – a byłaby to legitymizacja podobna do legitymizacji prologów Pierwszego Listu św. Jana oraz Apokalipsy, które od początku łączą wyraz logos z Janowym „świadectwem” (martyria).

d) Dlaczego uczniowie logos,że „Jan nie umiera” (J 21,23), wywiedli z dziwnej odpowiedzi Jezusa (21,22)?

Miejsce to (J 21,23) zestawić można z pojawiającym się u synoptyków (Mk 9,1; Łk 9,27; Mt 16,28) zdaniem poprzedzającym scenę Przemienienia Pańskiego: „Są niektórzy z tych, co tu stoją, którzy nie posmakują śmierci, aż zobaczą Syna Człowieczego, przychodzącego w swoim Królestwie” (podaję tutaj wersję Mt 16,28). Potwierdzałoby to odniesienie „przychodzenia” Jezusa w jego Słowie (logosie) do Jana, któremu zostało dane eschatologiczne widzenie Syna Człowieczego, a więc odniesienie „logosu”, zamykającego Ewangelię, do paruzji Janowej Apokalipsy, a także do Słowa Bożego w ogóle.

4. Na następnym spotkaniu przedmiotem rozważań będą w dalszym ciągu epilogi Ewangelii wg św. Jana (J 20,30-21,25)

Materiały:

- oryginał grecki (J 21)

- przekład Biblii Tysiąclecia (J 21)

- roboczy dosłowny przekład wersetów J 20,30-31 z poprzedzającym kontekstem

- roboczy dosłowny przekład wersetów J 21,1-19 z komentarzem

- roboczy dosłowny przekład wersetów J 21,20-25 z komentarzem

Pytania:

a) Jakie są podobieństwa oraz różnice dwóch „krótkich epilogów” Ewangelii Janowej (J 20,30-31 oraz J 21,24-25)?

b) Dlaczego epilogi te mówią o pisaniu? Jak „spisanie” znaków i czynów Jezusa w Ewangelii można odnieść do prologu Pierwszego Listu św. Jana?

c) Jaka jest relacja spisanej Ewangelii wobec misji głoszenia słowa oraz świadectwa apostołów Piotra i Jana?

d) Jakie inne słowa oraz treści łączą epilogi Ewangelii Janowej z jej prologiem oraz z innymi prologami i epilogami NT?

5. Bardzo proszę, w miarę możliwości, o przynoszenie ze sobą Pisma Świętego i rozdawanych wcześniej materiałów.