III Niedziela Wielkiego Postu – winna figa

Łk 13,1-9
Przekład: 

1 Przybyli zaś w tym momencie jacyś [ludzie], obwieszczając Mu o Galilejczykach, których krew Piłat zmieszał z ich ofiarami.

2 I rozsądziwszy, Jezus powiedział im:

„Wydaje się wam, że Galilejczycy ci grzesznikami stali się nad wszystkich Galilejczyków, skoro to ucierpieli?

3 Ależ nie, mówię wam, lecz jeżeli się nie nawrócicie, wszyscy podobnie zginiecie!

4 Albo owych osiemnastu, na których upadła wieża w Siloe i zabiła ich: wydaje się wam, że dłużnikami stali się nad wszystkich ludzi, zamieszkujących Jerozolimę?

5 Ależ nie, mówię wam, lecz jeżeli się nie nawrócicie, wszyscy takoż zginiecie!”

6 Mówił zaś ten przykład:

„Figowiec miał ktoś posadzony w winnicy swojej i przyszedł szukać owoców na nim, i nie znalazł.

7 Powiedział zaś do winogrodnika: Oto trzy lata, odkąd przychodzę szukać owoców na tym figowcu i nie znajduję. Wytnij więc go, po cóż i ziemię czyni bezczynną?

8 On zaś, rozsądziwszy, mówi mu: Panie, puść go jeszcze tego roku, aż przekopię wokół niego i rzucę gnój, 9 i może owoc uczyni na przyszłość, jeżeliż zaś nie, to go wytniesz”.

Uwagi: 

1, 4 Wydarzenia te znane są tylko z przekazu Ewangelii, a o ich kontekście historycznym można dowiedzieć się z opracowania zamieszczonego na portalu Orygenes+.

1 „Zmieszał z ich ofiarami” – chodzi o krwawe ofiary ze zwierząt, składane prawdopodobnie w Świątyni.

„Galilejczycy” (galilaioi) – uchodzący za grzesznych i przemieszani z poganami. Por J 7,52; 1,46.

3, 5 „Nawrócicie” (metanoesete) – „przemienicie umysł” (nous).

3, 5 „Podobnie” (homoios) oraz „takoż” (hosautos) – jedyna różnica pomiędzy tymi dwoma wersetami. Wydaje się, że wyraża ona podobieństwo dwóch nieszczęść i zarazem tożsamość ich istoty. Można też powodu tej różnicy upatrywać w tym, że pierwsze nieszczęście zostało spowodowane przez człowieka, a drugie przez tak zwaną „siłę wyższą”.

4 „Osiemnastu” (dekaokto) – ta sama liczba dwukrotnie pojawia się w opisie uzdrowienia kobiety cierpiącej na krwotok, następującym zaraz po dzisiejszym fragmencie (Łk 13,11; 13,16). Upływ krwi łączy historię tej kobiety z krwią zamordowanych Galilejczyków, a liczba osiemnastu lat (a także, być może, chorobliwe pochylenie kobiety) z osiemnastoma przygniecionymi przez upadającą wieżę. Kobietę „związał szatan przez osiemnaście lat” (Łk 13,16). Być może jest to jakiś ślad, rzucający światło na symboliczne znaczenie liczby osiemnaście, rzadko występującej w Biblii. W Starym Testamencie jest to także liczba lat panowania Moabitów i Ammonitów nad Izraelem (Sdz 3,14; 10,8).

„Dłużnikami” (ofeiletai) – przekład dosłowny, ale ten sam wyraz określa także przenośnie tych, którzy są komuś winni coś innego niż pieniądze – np. jakąś przysługę albo, jak tutaj, pokutę wobec Boga.

6-9 Symbolika przypowieści o figowcu w winnicy została przedstawiona przy opisie powołania Natanaela, a także na portalu Orygenes+. Według cytowanej tam książki Michała Wojciechowskiego „Przypowieści dla nas” bezpłodny figowiec nie oznacza całego Izraela (który jest symbolizowany przez winnicę) lecz raczej samą jego elitę, faryzeuszy. Tę interpretację należałoby jednak szerzej wyjaśnić w kontekście wersetów 3 i 5, wyraźnie wskazujących na zagrażającą zgubę „wszystkich” (pantes). Wojciechowski wprawdzie argumentuje, że przypowieść o figowcu stanowi odrębną całość i z wersetami 1-5 miała zostać zestawiona „dopiero” przez ewangelistę Łukasza, nie wyjaśnia to jednak do końca takiego właśnie kontekstu, skoro Jezus przypowieść tę kieruje właśnie do „jakichś [ludzi]”, którzy oznajmiają Mu o nieszczęściu Galilejczyków (1) zaraz po zakończeniu wygłaszania innej przypowieści, a wcale nie muszą być to właśnie faryzeusze. Ponadto Ewangelia Łukasza nie była skierowana do samych Żydów i powstała z myślą o chrześcijanach mówiących po grecku i przeważnie nieznających żydowskich tradycji.

Z drugiej strony, przypowieść ta łączona bywa też z przekleństwem figowca, na którym zgłodniały Jezus nie znalazł owocu podczas swojej ostatniej drogi do Jerozolimy (Mt 21,18-19), a przekleństwo to wiąże się z gniewem i zatwardziałością czyhających na Niego faryzeuszy (np. Mt 21,15).

7 „Winogrodnik” (ampelourgos) – „pracujący w winnicy” (ampelon). Jezus nazwany jest „ogrodnikiem” w wersecie J 20,15, ale jest tam użyte inne greckie słowo kepouros – od wyrazu „ogród” (kepos). Z kolej winoroślą (ampelos) nazywa Samego Siebie Jezus w wersecie J 15,1. Nazywa On tam też Ojca wyrazem „rolnik” (georgos) – dosłownie „uprawiający ziemię”.

„Trzy lata” (tria ete) – liczba trzy oznacza boską pełnię, do której figowiec „nie dorasta”, mimo że zazwyczaj drzewa te owocują dwa razy w roku.

„Czyni bezczynną” (katargei) – „niszczy”, „wyjaławia”. Przekład etymologiczny, dosłowny, pokazuje zawarty w tym czasowniku wyraz „czyn” (ergon), obecny również w dwóch wyżej wymienionych złożeniach określających zajęcia uprawiającego ziemię: ampelourgos = ampelon + ergon („winnica” + „czyn”) oraz georgos = ge + ergon („ziemia” + „czyn”).

8 „Puść” (afes) – również „zostaw”, „pozostaw”, ale także „odpuść”, np. grzechy.

9 „Na przyszłość” (eis to mellon) – niektóre rękopisy łączą to wyrażenie z drugą częścią zdania, która brzmiałaby wówczas: „w przyszłości go wytniesz”.