II Niedziela Adwentu roku C – Królestwo w pustyni i w puszczy

W tym miejscu Ewangelii według św. Łukasza – zaraz po tzw. Ewangelii Dzieciństwa (Łk 1-2) – rozpoczyna się publiczna działalność Jana Chrzciciela oraz Jezusa.
1 Tetrarchą był (tetraarchountos) – chodzi podział władzy pomiędzy czterech tetrarchów, ustanowiony po śmierci Heroda Wielkiego w jego zależnym od Rzymu państwie, terytorialnie mniej więcej odpowiadającym królestwu Salomona. Cała dynastia herodiańska słynęła z wielkiego okrucieństwa i rządziła królestwem wewnętrznie skłóconym, gdzie ojcowie ze strachu przed utratą władzy truli swoich własnych synów.

Odniesienie do aktualnego stanu ziemskiego państwa, w którym Jan Chrzciciel rozpoczyna działalność, to bardzo ważna część dzisiejszej Ewangelii. Biblia mówi o władzy Boga nad światem. Jest to jednak także świat ludzki oraz świat naturalny. Wymienieni tutaj władcy nie pochodzą z wielkiego świata mediów i polityki, oddzielonego od wyalienowanych ascetów nieprzebytym murem. Losy królów i proroków spotykają się w każdej społeczności. Mają one także ścisły związek z naturą. Łącząc te trzy aspekty (władza, natura, Ewangelia), krainy opisywane w wersecie pierwszym można merytorycznie powiązać z teologiczną wymową całej perykopy, co potwierdza także jej językowa analiza.
Najłatwiej chyba wyjaśnić charakterystyczną nazwę kraju Trachonu: pochodzi ona od greckiego słowa trachys („wyboisty”), które zostało użyte w wersecie 5. Kraj ten, położony na południe od Damaszku, rządzony przez Filipa, męża Herodiady – która, jako konkubina Heroda, doprowadziła do ścięcia Jana Chrzciciela –  słynął także z rozbojów oraz innych zagrożeń, czyhających na jego mieszkańców i na podróżnych.
Wielokrotnie powtarzający się tutaj (tetrarchountos) rdzeń greckiego słowa arche nieprzypadkowo kontrastuje z władzą Chrystusa, który Sam w kluczowych miejscach Nowego Testamentu (Kol 1,18; Ap 22,13) określany jest właśnie tym wyrazem. Tetrarchia może być też odczytana jako skutek dalszego podziału państwa Salomona na Izraela i Judę, który rozpoczął się tysiąc lat przed Chrystusem. Pod władzą Rzymian kraj dzieli się już na cztery prowincje – jakby analogicznie do podziału Imperium Rzymskiego, wprowadzonego później przez Dioklecjana.
2 Stało się (egeneto) – forma czasu przeszłego czasownika gignomai, mimo swojej teologicznej doniosłości bardzo często pomijana lub parafrazowana w przekładach. Tutaj, w połączeniu z „ciałem” (sarks) z wersetu 6, przywodzi ona na myśl oczywiście wers (J 1,14) – „Logos stał się (egeneto) ciałem (sarks)”. Słowo Pańskie staje się właśnie wobec podziału królestw i ciemności nieuporządkowanych ludzkich dziejów, wyrażonych również skalistym, wyboistym i pełnym nieprzebytych wąwozów krajobrazem. Królestwo Niebios rozpoczyna się w pustyni.
„Słowo Boga” to tutaj jednak po grecku rema theou, czyli tym razem nie logos. Wyraz rema ma nieco inne znaczenie niż logos, ale obydwa te wyrazy, często sobie przeciwstawiane, są wzajemnie komplementarnymi przekładami hebrajskiego, bardzo szerokiego pojęcia dawar – i są używane zamiennie przez Septuagintę, grecki przekład Biblii Hebrajskiej autorstwa żydowskiej diaspory hellenistycznego Egiptu, w którego językowym środowisku powstawały księgi Nowego Testamentu.
3 Grecka pustynia (eremos), to etymologicznie „pustka” (po polsku podobnie, por. też „puszcza”). Jest to miejsce – w tej dziejowej zawierusze – nad wyraz symboliczne i znaczące, nawiązujące między innymi do pustynnych doświadczeń proroka Eliasza, którego misję w Nowym Testamencie kontynuuje Jan Chrziciciel (Mt 17,12). Słowo Boga staje się w pustyni – podzielonego żądzami i nieprzebytym skalistym krajobrazem – królestwa skażonej ludzkiej natury.

4 „W zwoju logosów” (en biblio logon) w zwoju (zwój to starożytna forma księgi) mów (łac. sermones). Wyrażenie to odnosi jednak do pierwszego wersetu Ewangelii wg św. Mateusza, co teologicznie zdaje się wystarczająco uzasadniać jego dosłowny polski przekład.