IV niedziela w ciągu roku – łaska i prawda

Łk 4,21-30
Przekład: 

21 Począł zaś mówić do nich:

„Dzisiaj spełniło się jest pismo w waszych uszach!”

22 I wszyscy byli Mu świadkami, i podziwiali słowa łaski, wychodzące z ust Jego, i mówili:

„Czyż nie jest ten synem Józefa?!”

23 I powiedział do nich:

„Na pewno powiecie mi ten przykład: «Lekarzu, ulecz samego siebie. Tak wiele jak słyszeliśmy, co stało się w Kafarnaum, uczyń i tutaj, w ojczyźnie Swojej!»”.

24 Powiedział zaś:

„Amen mówię wam, że żaden prorok nie jest przyjęty w ojczyźnie swojej.

25 Zaprawdę zaś mówię wam, wiele wdów było w dniach Eliasza, kiedy zamknięte zostało niebo na lata trzy i miesięcy sześć, tak że stał się głód wielki na całej ziemi, 26 i do żadnej z nich nie został posłany Eliasz tylko do Sarepty Sydońskiej, do kobiety wdowy.

27 I wielu trędowatych było w Izraelu za Elizeusza proroka, i żaden z nich nie został oczyszczony tylko Naaman Syryjczyk”.

28 I wypełnili się wszyscy złością w synagodze, słysząc te [rzeczy].

29 I wstawszy, wyrzucili Go na zewnątrz miasta, i zaprowadzili Go aż na krawędź góry, na której miasto ich było zbudowane, aby zrzucić Go w przepaść.

30 On zaś, przeszedłszy przez ich środek, szedł drogą.

Uwagi: 

Dzisiejsza perykopa stanowi dalszy ciąg wydarzenia, którego pierwsza część odczytywana była w poprzednią niedzielę.

21 „Począł” (erksato) – czasownik archomai, powiązany rdzeniem z wyrazem arche (J 1,1).

„Spełniło się jest” (peplerotai) – grecki czas gramatyczny perfectum, wyrażający obecność Jezusa pierwszy raz przemawiającego w synagodze, pośród oczekujących na Mesjasza Żydów – spełnienie proroctw mesjańskich. Czasownik „spełniać” (pleroo) powiązany jest z wyrazem pełnia (pleroma) – zob. J 1,16, gdzie mowa też o łasce, tak jak tu niżej w 22.

O spełnianiu się pisma w uszach zob. komentarz do Mk 4,23. Spełnia się ono w uszach tych, którzy za chwilę uznają Jezusa za bluźniercę.

22 „Byli Mu świadkami” (emartyroun) – dosłownie „świadczyli Mu”. Ten sam czasownik określa Jana Chrzciciela, który świadczy o Jezusie w Prologu Janowym (J 1,7-8; 1,15), a także uczniów Jezusa oraz męczenników. W Ewangelii św. Łukasza występuje on tylko w tym miejscu, natomiast pojawia się wielokrotnie w Łukaszowych Dziejach Apostolskich i bardzo często w pismach Janowych. W Dziejach występuje też dwukrotnie razem z wyrażeniem „logos łaski”.

„Słowa łaski” (logoi tes charitos) – wyrażenie to (z wyrazem logos w liczbie pojedynczej i w celowniku) występuje w Dz 14,3, również z czasownikiem martyreo, odniesionym tam do Jezusa, a także w Dz 20,32, w mowie pożegnalnej świętego Pawła. Chodzi tu więc z pewnością o łaskę nadprzyrodzoną, a nie tylko o wdzięk. „Logos łaski” odnosi też do Prologu Janowego, gdzie mowa o łasce w wersetach J 1,14 („Logos […] pełen łaski” (logos [...] pleres charitos) – zob. wyżej 21; J 1,16-17).

23 „Przykład” (parabolen) – jest to ten sam wyraz, którym w ewangeliach nazywane są przypowieści. Używane w naszej kulturze powiedzenie „lekarzu, ulecz samego siebie” (medice cura te ipsum) ma swoje źródło w łacińskim przekładzie tego właśnie miejsca.

„Tak wiele jak słyszeliśmy...” – nie jest do końca jasne, czy to Jezus mówi to, co powiedzieliby zgromadzeni w synagodze, czy też oni sami wypowiadają te słowa (ówczesna greka nie znała znaków interpunkcyjnych). Wydaje się jednak, że Jezus zna ich serca i wypowiada ich myśli. Słuchacze oczekują cudów, ale do cudów potrzebna jest wiara w prawdę. Mimo że On zna i wypowiada prawdę ich serc, oni w nią nie zechcą uwierzyć, bo nie odpowiada ona ich wyobrażeniom o mesjaszu.

25 „Zaprawdę” (ep'aletheias) – dosłownie „na prawdzie” – opierając się na prawdzie. „Łaska i prawda przez Jezusa Chrystusa stały się” (J 1,17). Słowa łaski zgromadzeni w synagodze chętnie przyjmują, natomiast słów prawdy przyjąć już nie chcą.

26 „Kobiety wdowy” (gynaika cheran) – słowo „kobieta” dodane jest zgodnie z klasycznym greckim uzusem (pierwotnie wyraz „wdowa” to przymiotnik). Wydaje się jednak, że chodzi też tutaj o podkreślenie faktu, że prorok przyszedł do kobiety.

26-28 Jezus oznajmia Żydom, że nawet w Biblii Hebrajskiej Bóg przyszedł do pogan (byli nimi wdowa i trędowaty). Krytykuje w ten sposób ich polityczne oczekiwania, co zostaje uznane za bluźnierstwo.

29 „Aż na krawędź góry” (heos ofryos tou orous) – dosłownie „aż na brew góry”, ku przepaści spoglądającej.

30 „Przez ich środek” (dia mesou auton) – przekład dosłowny. Jezus przechodzi nawet wśród tych, którzy, choć pochodzą z Jego łaski, nie chcą prawdy. Sam do prawdy nie przymusza, ale Swoją mocą omija ich przymus.