Niedziela Chrztu Pańskiego – Jak wam się podoba?

Wersety 15-16 zostały już przełożone i szczegółowo skomentowane wraz z ich szerszym kontekstem jako Ewangelia Niedzieli Gaudete.

21 „Stało się” oraz 22 „stał się” (egeneto) –  czasownik gignomai.

„Otworzyło się niebo” – znak łaski Bożej, ale także sądu ostatecznego, o których połączeniu wspominałem przy omawianiu Janowej sceny powołania Natanaela.

„W ochrzczeniu całego ludu” (en to baptisthenai hapanta ton laon) – dosłownie „w zanurzeniu (baptisthenai) całego ludu”. Obydwie formy czasownika „chrzcić” mają tutaj aspekt dokonany: zbieżność chrztu całego ludu z chrztem Jezusa jest przede wszystkim ponadczasowa oraz wieczna.

22 „Zstąpił” (katabenai) – por. (Mt 24,30-31 – sąd ostateczny; oraz Rdz 28,12 – drabina Jakubowa), gdzie niebo otwiera się i zstępują z niego aniołowie.

„Cielesną formą” (en somatiko eidei) – wyraz eidos znaczy również „wygląd” oraz „widzenie”, przymiotnik somatikos pochodzi zaś od wyrazu „ciało” (soma) – w sensie jednostkowego ciała konkretnego zwierzęcia.

„Jak gołębica” (hos peristeran) – przyimek hos można tłumaczyć na język polski wyrazami „jak”, „jakby”, „jako”. Nie wiadomo dokładnie, jak wyglądała owa „gołębica”, i jest to przedmiotem licznych teologicznych sporów. Najogólniej je streszczając można wśród nich wyróżnić dwa nurty interpretacji tego znaku: dosłowny, podkreślający szczególne przymioty gołębic oraz ich znaczenie jako znaku jako takiego – tego nurtu historię i wymowę przedstawiła Natalia Budzyńska; oraz drugi symboliczny (przystępnie opisuje go krótki artykuł Tomasza Dekerta.), nawiązujący do hebrajskiego czasownika merahefet („unosił się”) z samego początku Księgi Rodzaju (Rdz 1,2) – werset ten mówi o „Duchu Pana” (ruah elohim) czasownikiem odnoszonym w Biblii Hebrajskiej również do ptaków, a w szczególności do orła (Pwt 32,11!). Symboliczna, „orla” wymowa „gołębicy” ma swoje głębokie korzenie w tradycji żydowskiej, skoro rabiniczne komentarze łączyły zdanie „Duch Pana unosił się nad wodami [jako ptak]” w Rdz 1,2 m.in. właśnie z mówiącym o orle wersetem Pwt 32,11.

Obydwie interpretacje poparte są silną teologiczną argumentacją. Wydaje się też, że są one, w swojej najgłębszej wymowie, komplementarne oraz niesprzeczne. Konkretny materialny znak nie musi przeczyć bogatej i ogólnej symbolice, która go przekracza i łączy się również z innymi znakami, pozornie tylko „materialnie” sprzecznymi. Wydaje się, że połączenie orła z bardzo dosłownie rozumianą gołębicą oraz lot ptaka wobec niewidzialnego (lub też jakby niedosłownie widzialnego...) Ducha Bożego mogą współistnieć ze sobą w ramach jednej, umysłowej, teologicznej całości – jako sens dosłowny połączony z sensem duchowym.

„Mam upodobanie” (eudokesa). Czasownik eudokeo znaczy rzeczywiście „dobrze o kimś mniemać” (eu-dokeo), „upodobać sobie”, ale jest on także etymologicznie powiązany z grecką „chwałą” (doksa, również „mniemanie”), co w kontekście Chrztu Pańskiego łączy się z objawieniem, czyli dalszym przejawianiem się Boskiego „upodobania” w ludziach. Nie tylko Syn „podobałby się” więc Ojcu, lecz także Ojciec „podobałby się” ludziom w Swoim Synu, tak aby i ludzie mogli spodobać się Samemu Bogu. „Upodobanie” jest więc afirmacją Syna przez Ojca, ściśle jednak powiązaną z chwalebnym objawieniem Przenajświętszej Trójcy.

Ten sam grecki rdzeń dk (delta - kappa) pojawia się w słowach aniołów, w wyrazie eudokia, kiedy po narodzeniu Jezusa wychwalają oni Boga również wobec otwartego nieba, w omówionej już Ewangelii o Bożym Narodzeniu (Łk 2,14): „Chwała (doksa) na wysokościach Bogu i na ziemi pokój w ludziach dobrego upodobania (eudokia)”. Miejsce to zdecydowanie potwierdza powyższą interpretację: dobre upodobanie ludzi jest objawieniem Bożej chwały dzięki upodobaniu Ojca w Synu, który stał się właśnie człowiekiem.